تاثیر محرک رشد دالجین عصاره (Ascophyllum Nodosum) بر روی صفات مورفولوژیکی، عملکرد و اجزای عملکرد ارقام سیب زمینی

تاثیر محرک رشد دالجین عصاره (Ascophyllum Nodosum) بر روی صفات مورفولوژیکی، عملکرد و اجزای عملکرد ارقام سیب زمینی

مهدی عقیقی شاهوردی کندی ¹ ، احمد توبه ² ، سودابه جهانبخش ²

دانشجوی کارشناسی ارشد زراعت دانشگاه محقق اردبیلی

استادیار و عضو هیئت علمی دانشگاه محقق اردبیلی

چکیده

کارایی مصرف کودهای شیمیایی (FUE) در ایران نسبت به اکثر کشورها کم بوده و علاوه بر تحمیل هزینه های اضافی و بالا بردن هزینه های تولید ، سبب آلودگی های زیست محیطی و مخابرات ناشی از آن می شود. استفاده از محرک های رشد می تواند از راه کارهای اساسی حل معضلات ذکر شده باشد. به منظور بررسی تاثیر محرک رشد دالجین (عصاره جلبک دریایی) بر روی صفات مورفولوژیکی، عملکرد و اجزای عملکرد ارقام سیب زمینی آزمایشی در قالب فاکتوریل بر پایه بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه محقق اردبیلی انجام شد. فاکتورهای آزمایش عبارت بودند از ارقام سیب زمینی (آگریا، مارفونا و کلون های B5,B6) و کاربرد و عدم کاربرد محرک رشد دالجین. نتایج بدست آمده نشان داد که اثر اصلی رقم بر روی صفات ارتفاع بوته ، تعداد ساقه اصلی و فرعی ، تعداد برگ، میزان کلروفیل برگ ، تعداد متوسط غده و عملکرد غده تر معنی دار بدست آمد.اثر اصلی محرک رشد دالجین نیز بر روی صفات ارتفاع بوته، تعداد ساقه فرعی ، تعداد برگ ، میزان کلروفیل برگ و تعداد متوسط غده معنی دار شد. اثر متقابل رقم در محرک رشد نیز بر روی صفات ارتفاع بوته ، تعداد ساقه اصلی و فرعی ، تعداد برگ ، میزان کلروفیل برگ ، تعداد متوسط غده و عملکرد غده تر معنی دار شد.جدول مقایسه میانگین اثرات متقابل نیز نشان داد که استفاده از محرک رشد دالجین در اکثر صفات اندازه گیری شده تفاوت معنی داری نسبت به عدم استفاده از دالجین ایجاد کرد. بیشترین عملکرد غده تر در رقم مارفونا همراه با کاربرد محرک رشد دالجین ایجاد شد.

مقدمه :

سیب زمینی با نام علمی Solanum tuberosum L از خانواده سولاناسه گیاهی دو لپه ای که غده های زیر زمینی گیاه قسمت خوراکی و مملو از نشاسته می باشد ( یزدان دوست و همکاران ، 1382). مهمترین منبع دو لپه ای در تغذیه انسان است و در جهان از نظر اهمیت غذایی مقام چهارم را داراست ( Badr etal,2001 ). کاربرد عناصر غذایی از منابع خارجی مانند کودها برای زراعت سیب زمینی کاملا ضروری است ، زیرا سرعت زیاد تولید ماده خشک در این گیاه ، موجب خروج سریع مقدار زیادی از عناصر غذایی از خاک می شود     (Imas etal,1999) . کمبود نیتروژن در اوایل فصل رشد می تواند باعث کاهش رشد گیاه سیب زمینی شده و تاثیر سوئی بر مرحله غده بندی سیب زمینی داشته باشد و از این طریق عملکرد محصول را کاهش دهد. از طرف دیگر مصرف زیاد کودهای نیتروژن دار نیز رشد رویشی اندام های هوایی را تحریک نموده و تشکیل غده ها و دوره پر شدن غده ها را به تاخیر انداخته و منجر به دیر رسی محصول می گردد ( دوست همدانی ، 1382) . کارایی بعنوان مقدار محصول تولید شده به ازای هر واحد نهاده مصرف شده تعریف شده است (هاشمی دزفولی،1384). معمولا کود نیتروژن باعث افزایش عملکرد غده در سیب زمینی می شود به همین علت رغبت زراعین به مصرف این کودها امروزه بیشتر از حد مطلوب و کافی در منطقه ، بطور بیرویه ای افزایش یافته است که موجب کاهش کمیت و کیفیت محصول سیب زمینی شده است. نیتروژن در مقادیر زیادی برای گیاهان نیاز است ، به طوری که اساس تشکیل پروتئین و نو کلئیک اسید است. نیتروژن به شکل کودهای شیمیایی تهیه و مصرف می شود. تامین نیتروژن از طریق مصرف زیاد کودهای شیمیایی یکی از دلایل اصلی آلودگی چرخه آب در طبیعت می باشد و علاوه بر این تولید آنها کاملا گران و پر هزینه بوده، در حالی که جایگزینی آنها با کودهای آلی و محرک های رشد نقش مهمی را بازی می کند ( Chandrasekar etal,2005 ). بنابراین اجتناب از فشارهای منفی به محیط زیست، و بهبود بخشیدن برنامه های توسعه ای که نیازهای کودی گیاهان را تامین می کند لازم است. بهبود کیفیت خاک می تواند بر اساس بهبود شاخص های کمی و کیفی جامعه ی زیستی آن ارزیابی شود. به همین دلیل استفاده از کودهای بیولوژیک و محرک های رشد از موثرترین شیوه های مدیریتی برای حفظ کیفیت خاک در سطح مطلوب محسوب میگردد ( Kokalis etal,2006 ) محرک رشد دالجین عصاره استخراج شده از جلبک دریایی ( Ascophyllum nodosum ) می باشد. هدف از اجرای این آزمایش بررسی تاثیر محرک رشد دالجین بر روی صفات مورفولوژیکی، عملکرد و اجزای عملکرد ارقام مختلف سیب زمینی و همچنین بررسی تاثیر محرک رشد دالجین بر روی کاهش مصرف کود نیتروژن در زراعت سیب زمینی بود.

مواد و روشها

این آزمایش در سال زراعی 1389 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه محقق اردبیلی در قالب فاکتوریل بر پایه طرح بلوکهای کامل تصادفی در 3 تکرار، که فاکتورهای آزمایشی عبارت بودند از ارقام مختلف سیب زمینی شامل (آگریا، مارفونا، کلون های B5,B6) و فاکتور دوم استفاده یا عدم استفاده از محرک رشد دالجین که حاوی عصاره جلبک دریایی  (Ascophyllum Nodosum) می باشد. که بصورت محلول پاشی با غلظت 1 به 400 در سه نوبت قبل از گلدهی، همزمان با گلدهی و بعد از گلدهی استفاده شد. داده های حاصل با استفاده از نرم افزار آماری SAS تجزیه و مقایسه میانگین با استفاده از آزمون چند دامنه ای دانکن در سطح احتمال 5 درصد انجام شد.

جدول 1- خصوصیات خاکشناسی طبق آزمون صورت گرفته در عمق 30-0 سانتی متری خاک

نتایج و بحث

جدول تجزیه واریانس (جدول2) نشان داد که اثر اصلی رقم بر روی صفت ارتفاع بوته در سطح احتمال 5 درصد، و بر روی صفات تعداد ساقه اصلی و فرعی، تعداد برگ، میزان کلروفیل برگ، تعداد متوسط غده و عملکرد غده تر در سطح احتمال 1 درصد معنی دار بدست آمد.

اثر اصلی محرک رشد دالجین بر روی صفات ارتفاع بوته تعداد برگ و میزان کلروفیل برگ معنی دار در سطح احتمال 5 درصد و بر روی صفات تعداد ساقه فرعی و تعداد متوسط غده معنی دار در سطح احتمال 1 درصد بدست آمد. اثر متقابل رقم در محرک رشد نیز بر روی صفات ارتفاع بوته، تعداد ساقه اصلی و عملکرد غده تر در سطح احتمال 5 درصد معنی دار و بر روی صفات تعداد ساقه فرعی، تعداد برگ، میزان کلروفیل برگ و تعداد متوسط غده در سطح احتمال 1 درصد معنی دار شد.

جدول 2- تجزیه واریانس تاثیر محرک رشد دالجین بر روی صفات مورفولوژیکی ، عملکرد و اجزای عملکرد ارقام سیب زمینی

ns* و ** به ترتیب غیر معنی دار ، معنی دار در سطح احتمال 5 و 1 درصد

جدول 3- مقایسه میانگین اثرات متقابل رقم در محرک رشد بر روی صفات مورفولوژیکی ، عملکرد و اجزای عملکرد سیب زمینی

اعدادی که در هر ستون دارای حروفات مشترکی هستند تفاوت معنی داری در سطح احتمال 5 درصد نشان ندادند

جدول مقایسه میانگین (جدول 3) اثرات متقابل رقم در محرک رشد نیز نشان داد که بالاترین ارتفاع بوته را کلون B6 با کاربرد محرک رشد دالجین و پایین ترین ارتفاع بوته را رقم مارفونا در شرایط عدم کاربرد دالجین داشت .در مورد صفت تعداد ساقه اصلی ارقام مارفونا و کلون  B5 در شرایط کاربرد محرک رشد دالجین بالاترین میزان و پایین ترین میزان را رقم آگریا در شرایط عدم کاربرد دالجین و کلون  B6 در شرایط کاربرد دالجین داشت.در مورد صفت تعداد ساقه فرعی بالاترین میزان را کلونهای B5,B6 در شرایط عدم کاربرد دالجین و پایین ترین میزان را ارقام آگریا و مارفونا در شرایط کاربرد محرک رشد دالجین بدست آوردند. در مورد صفت تعداد بالاترین میزان را رقم آگریا در شرایط عدم کاربرد دالجین و کلون B5 در شرایط استفاده از محرک رشد و پایین ترین میزان را ارقام مارفونا در شرایط عدم کاربرد محرک رشد دالجین بالاترین میزان و رقم مارفونا در شرایط عدم استفاده از محرک پایین ترین میزان کلروفیل را داشت. در مورد صفت تعداد متوسط غده رقم مارفونا و کلون  B5 در شرایط کاربرد دالجین بالاترین میزان و کلون B6 در شرایط کاربرد دالجین پایین ترین میزان را بدست آوردند. در مورد صفت عملکرد غده تر نیز رقم مارفونا در شرایط کاربرد محرک رشد دالجین بالاترین عملکرد غده در واحد سطح ( 03/29 تن در هکتار) ایجاد کرد با توجه به نتایج این آزمایش می توان چنین نتیجه گرفت که استفاده از محرک رشد دالجین می تواند راهکاری برای کاهش استفاده از کودهای نیتروژن در زراعت سیب زمینی که به کود نیتروژن بالایی نیاز دارد.باشد.

تشکر و قدردانی

از مدیر عامل و مسئول تحقیقات و توسعه فنی شرکت کشاورزی حاصل نوین به خاطر در اختیار قرار دادن محرک رشد و همکاری در اجرای این طرح ، کمال تشکر و قدردانی را داریم.

منابع

1. هاشمی دزفولی، ا.، کوچکی ، ع.، و بنیان اول، م. (1374). افزایش عملکرد گیاهان زراعی (تالیف ان. کا. فاجریا). انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد. ص 248.
2. یزدان دوست همدانی، م. (1382). مطالعه تاثیر مصرف نیتروژن بر عملکرد ، اجزای عملکرد و تجمع نیترات در ارقام سیب زمینی . مجله علوم کشاورزی ایران.

3. Badr, Effat A., Badawy, O.M. and H.A. Hekal. (2001). Identification of five potato cultivars by isozyme patterns, in leaf and callus. Egypt J. Genet Cytol., 30: 61-74. 4.Chandrasekar, B.R., Ambrose, G., and Jayabalan, N. (2005). Influence of biofertilizers and nitrogen source level on the growth and yield of Echinochloa frumentacea (Roxb) Link. Journal of Agricultural Technology. 1: 2. 223-234. 5. Imas, P. S. K. Bansal. (1999). Potassium and integrated nutrient management in potato. In: Global conference on potato. New Delhi, India. International Potash Institute. Available online at: http://www.ipipotash.org . 6.Kokalis-Burelle, N., Kloepper, J.W., and Reddy, M.S.(2006). Plant growthpromoting rhizobacteria as transplant amendments and their effects on indigenous rhizosphere microorganisms. Applied Soil Ecology, 31: 91-100.